ΠίσωΠίσω
Η αντιμετώπιση της κρίσης του Covid-19 αποτελεί μια πρόκληση που χρειάζεται συλλογική αντιμετώπιση ώστε να έρθει η οικονομική ανάκαμψη. Στην προσπάθεια αυτή καίριας σημασίας είναι η αξιοποίηση και απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ 2014-2020 που βρίσκεται σήμερα εν έτει 2020 σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Στα πλαίσια αυτά, διακρίνοντας την βούληση της Διοίκησης και των στελεχών του Υπουργείου Ανάπτυξης να εξετάσουν και να θέσουν σε εφαρμογή προτάσεις που συμβάλλουν στον στόχο αυτό, διατυπώνεται η παρακάτω δέσμη ιδεών για την αύξηση της απορρόφησης των πόρων του ΕΣΠΑ και ιδιαίτερα του ΕΠΑΝΕΚ.
Πρόσφατα, με μια απόφαση που δείχνει την πρόθεση να δοθούν λύσεις σε χρονίζοντα προβλήματα, το Υπουργείο απάντησε στα αιτήματα εκατοντάδων επενδυτών οι αιτήσεις των οποίων στα προγράμματα “Αναβάθμιση πολύ μικρών & μικρών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις νέες αγορές” και “Ενίσχυση Τουριστικών ΜΜΕ για τον εκσυγχρονισμό τους και την ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών” είχαν απορριφθεί εξαιτίας της άστοχη επιλογή της προηγούμενης ηγεσίας του Υπουργείου για την απόρριψη των προτάσεων στις οποία υπήρχε αναφορά των στοιχείων των επενδυτών.
Με την αξιέπαινη αυτή απόφαση του Υφυπουργού Ανάπτυξης, επαναφέρονται σε αξιολόγηση όλα τα επενδυτικά σχέδια στα δύο αυτά προγράμματα που είχαν απορριφθεί λόγω αναφοράς των στοιχείων της επιχείρησης στην αίτηση. Με τον τρόπο αυτό δίνεται μια πολύτιμη ενίσχυση σε επιχειρήσεις που έχουν προχωρήσει ή ενδιαφέρονται να προχωρήσουν σε επενδύσεις και ταυτόχρονα αυξάνεται η απορροφησιμότητα στο ΕΣΠΑ 2014-2020 που βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Ένα πρώτο βήμα για την αύξηση της απορρόφησης των κονδυλίων του ΕΣΠΑ θα ήταν να κατέβει η βαθμολογία ένταξης να πέσει σε όλες τις Περιφέρειες στο 50 και στα δύο προγράμματα “Αναβάθμιση πολύ μικρών & μικρών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις νέες αγορές” και “Ενίσχυση Τουριστικών ΜΜΕ” καθότι είναι πολλές περιπτώσεις αξιόλογων επιχειρήσεων και προτάσεων και στα δύο προγράμματα που έχουν πάρει βαθμολογία άνω του 50 και βρίσκονται εκτός προγράμματος, ενώ ταυτόχρονα η απορρόφηση πόρων πλέει τα λοίσθια. Χαρακτηριστικά στην Αττική, στο πρόγραμμα Ενίσχυση Τουριστικών ΜΜΕ η βάση είναι στο 80, με πολλές αιτήσεις να έχουν απορριφθεί ενώ αφορούν σε αξιόλογα επενδυτικά σχέδια που έχουν υλοποιηθεί ή θα μπορούσαν να υλοποιηθούν προσφέροντας σημαντική ρευστότητα στην οικονομία και τις επιχειρήσεις.
Για την ακόμα μεγαλύτερη συμβολή των δύο αυτών προγραμμάτων στην επανάκαμψη στην ανάπτυξη και για την άρση αγκυλώσεων που ακόμα ταλανίζουν το ΕΣΠΑ 2020, ένα δεύτερο και πολύ ουσιαστικό βήμα θα ήταν η επαναβαθμολόγηση που αποφασίστηκε για τις αιτήσεις στις οποίες υπήρχε αναφορά στα στοιχεία της επιχείρησης να επεκταθεί και στις προτάσεις που έχουν λάβει βαθμολογία κάτω από το 50. Το έργο της επαναβαθμολόγησης θα μπορούσαν να αναλάβουν τα στελέχη των εταίρων του ΕΦΕΠΑΕ, κάνοντας άμεσα σχετικές εισηγήσεις προκειμένου να ενταχθούν τα επιπλέον έργα στα δύο προγράμματα επιδότησης.
Είναι σημαντικό ότι στις αιτήσεις που έχουν λάβει καταρχήν βαθμολόγηση κάτω το 50 υπάρχουν πολλές αξιόλογες προτάσεις οι οποίες δεν κρίθηκαν σωστά από τους αξιολογητές στους οποίους έτυχαν και είτε έχουν υλοποιήσει είτε προτίθενται να υλοποιήσουν την επένδυση εφόσον τους δοθεί η έγκριση του Υπουργείου.
Το 2016 έγινε μια ριζική ανανέωση του Μητρώου Αξιολογητών των προγραμμάτων ΕΣΠΑ. Η κίνηση αυτή ήταν θετική, δεν υπήρξε όμως ουσιαστική εκπαίδευση και εισήλθαν στο Μητρώο άτομα τα οποία δεν γνώριζαν το αντικείμενο και δεν είχαν την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία για να φέρουν εις πέρας το απαιτητικό έργο της αξιολόγησης, με αποτέλεσμα να απορριφθούν αδικαιολόγητα πολλές αξιόλογες προτάσεις.
Ζητούμενο στην κρίσιμη περίοδο που διανύει η χώρα είναι να ενταχθούν το δυνατόν περισσότερες επιχειρήσεις στις ευεργετικές διατάξεις των προγραμμάτων ΕΣΠΑ Αναβάθμιση και Ενίσχυση Τουριστικών ΜΜΕ, οι πόροι των οποίων λιμνάζουν και έτσι να δοθεί κίνητρο σε εκατοντάδες επιχειρήσεις να υλοποιήσουν επενδύσεις και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και όχι με ύφος χιλίων καρδιναλίων να απορρίπτονται αξιόλογα επενδυτικά σχέδια επειδή δεν έγραψαν ελεγείες για το αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή οι επενδύσεις που θα γίνουν θα φέρουν ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας.
Με την επαναφορά στην διαδικασία αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων που είχαν απορριφθεί λόγω αναφοράς των στοιχείων της επιχείρησης στην αίτηση, το Υπουργείο δημιουργεί ένα σημαντικό προηγούμενο, το οποίο μπορεί να επεκταθεί στην επαναξιολόγηση και όσων προτάσεων αδίκως απορρίφθηκαν με βαθμολογία κάτω του 50, δίνοντας μια σημαντική ενίσχυση στις επιχειρήσεις αυτές με παράλληλη αύξηση της απορρόφησης των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, με όφελος και για την οικονομία και την κοινωνία.
Οι πόροι του κάθε προγράμματος είναι υπεραρκετοί για να καλύψουν και την ένταξη των επιχειρήσεων αυτών. Με την απορρόφηση τόσο στην Αναβάθμιση όσο και στην Ενίσχυση Τουριστικών ΜΜΕ να είναι κοντά στο 30% σήμερα, και να αναμένεται να μην ξεπεράσει το 50% στην λήξη του ΕΣΠΑ, το Υπουργείο μπορεί να εντάξει όλες τις επιπλέον επιχειρήσεις αξιοποιώντας το εργαλείο της υπερδέσμευσης, με ευεργετικά αποτελέσματα για την απορροφησιμότητα του ΕΣΠΑ.
Επίσης, εκτός από την ένταξη επιχειρήσεων που είχαν κάνει αίτηση στο ΕΣΠΑ τα προηγούμενα χρόνια, σημαντικό είναι να δοθεί η δυνατότητα σε επιχειρήσεις που θέλουν ακόμα και σήμερα να κάνουν αιτήσεις για την ενίσχυση των επενδύσεων τους να μπορούν να το κάνουν.
Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ Εργαλειοθήκη Ανταγωνιστικότητας για Μικρές και Πολύ Μικρές Επιχειρήσεις, το οποίο είναι ανοιχτό σήμερα και στο οποίο η απορρόφηση δεν ξεπερνά το 20%. Το πρόγραμμα Εργαλειοθήκη Ανταγωνιστικότητας έχει το πλεονέκτημα ότι είναι ανοιχτό σήμερα και μπορεί να δώσει άμεσες λύσεις και να επιδοτήσει μικρές επενδύσεις που έχουν ανάγκη οι επιχειρήσεις που πλήττονται από την κρίση. Η Εργαλειοθήκη Ανταγωνιστικότητας είναι ένα πρόγραμμα πολύ στοχευμένο – έως περιοριστικό – στο είδος επιχειρήσεων και δαπανών που μπορούν να ενταχθούν, μπορούν όμως να γίνουν βελτιώσεις, οι οποίες θα αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό των επιχειρήσεων που δύνανται να ενταχθούν.
Στα πλαίσια αυτά, και λόγω της κρίσης του κορωνοϊού και της ανάγκης να υπάρξει άμεση επανεκκίνηση της οικονομίας, προτείνεται να μειωθεί στο πρόγραμμα ο αριθμός των υπαλλήλων που απαιτείται για να είναι επιλέξιμη μια επιχείρηση από 2 σε 0. Να μπορεί δηλαδή μια επιχείρηση χωρίς προσωπικό να υποβάλλει αίτηση στο πρόγραμμα, όπως ακριβώς δινόταν η δυνατότητα στο πρόγραμμα Αναβάθμιση, στηρίζοντας έτσι τις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις στην δύσκολη αυτή συγκυρία.
Επίσης, να διευρυνθεί ο κατάλογος επιχειρήσεων που μπορούν να κάνουν αίτηση στο πρόγραμμα με την προσθήκη των τουριστικών επιχειρήσεων. Ο τουριστικός κλάδος έχει πληγεί περισσότερο από κάθε κλάδο από την κρίση. Για να μπορέσουν να κάνουν τις απαραίτητες επενδύσεις που θα τις βοηθήσουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές και να προσφέρουν υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, είναι σημαντικό όλες οι τουριστικές επιχειρήσεις, που σήμερα εξαιρούνται, να ενταχθούν στις επιλέξιμες επιχειρήσεις του προγράμματος Εργαλειοθήκη Ανταγωνιστικότητας.
Παράλληλα, για να έχει την μέγιστη δυνατή απορρόφηση το πρόγραμμα, είναι σημαντικό να διευρυνθεί η λίστα επιλέξιμων ενεργειών και επιδοτούμενων δαπανών στο πρόγραμμα Εργαλειοθήκη. Μέχρι σήμερα στο πρόγραμμα εντάσσονται κυρίως δαπάνες νέου παραγωγικού εξοπλισμού, χωρίς να είναι επιδοτούμενες οι κτηριακές εργασίες και ο βοηθητικός εξοπλισμός. Θα είναι πολύ σημαντικό για να καταστεί το πρόγραμμα αποδοτικό για τις επιχειρήσεις να ενταχθούν δαπάνες οι οποίες μέχρι σήμερα έχουν εξαιρεθεί, όπως οι κτηριακές εργασίες ανέγερσης και ανακαίνισης, ο βοηθητικός εξοπλισμός όπως έπιπλα, γραφεία, οι εκτυπωτές, τα laptops και τα πολυμηχανήματα, στα βήματα του προγράμματος Αναβάθμιση που επιδοτούσε όλες αυτές τις δαπάνες.
Ταυτόχρονα, λόγω ακριβώς της κρίσης χρειάζεται το πρόγραμμα να γίνει πιο ευέλικτο. Για παράδειγμα, στην Εργαλειοθήκη δεν επιτρέπεται σε μια επιχείρηση να επιδοτηθεί για έναν ΚΑΔ που προσέθεσε αφού είχε κάνει την αίτηση στο πρόγραμμα, σε αντίθεση με το πρόγραμμα Αναβάθμιση του 2016 που το επέτρεπε. Και προκύπτει το εύλογο ερώτημα: Μια επιχείρηση που πριν την κρίση έφτιαχνε πλαστικά και είχε ήδη κάνει αίτηση στην Εργαλειοθήκη και τώρα προτίθεται να αγοράσει δύο μηχανές για να φτιάχνει πλαστικές μάσκες προσώπου, δεν είναι σκόπιμο να επιδοτηθεί για την νέα αυτή δραστηριότητα; Η απάντηση σήμερα στο πρόγραμμα Εργαλειοθήκη είναι πως όχι, το οποίο δεν είναι λογικό υπό το πρίσμα της κρίσης που διανύουμε και των αλλαγών που πρέπει όλοι να κάνουμε για να την ξεπεράσουμε.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι το πρόγραμμα ΕΣΠΑ Εργαλειοθήκη είναι ανοιχτό σήμερα και με τις μικρές αυτές αλλαγές μπορεί άμεσα να βοηθήσει εκατοντάδες επιχειρήσεις, ενώ ο σχεδιασμός και εξαγγελία νέων προγραμμάτων – η οποία είναι πολύ σημαντική και χρήσιμη – θα κάνει πολύ χρόνο μέχρι να αποδώσει καρπούς. Στην Εργαλειοθήκη με τα σημερινά δεδομένα θα μπορούσε μια επιχείρηση να λάβει χρήματα σε έξι μήνες από σήμερα, ενώ σε περίπτωση ενός νέου προγράμματος δεν θα έμπαιναν χρήματα στο ταμείο μιας επιχείρησης πριν την πάροδο 15 μηνών.
Θα ήταν κατά την ταπεινή μας άποψη σφάλμα του Υπουργείου να μην επεκτείνει την διάρκεια υποβολών αιτήσεων στο πρόγραμμα Εργαλειοθήκη Ανταγωνιστικότητας για άλλους 18 μήνες και να αφήσει σε αυτήν κρίσιμη περίοδο τις επιχειρήσεις χωρίς ένα εργαλείο επιδότησης που θα τις βοηθήσει στην ανάκαμψή τους. Αντιθέτως θα πρέπει να γίνει επέκταση της διάρκειας και βελτίωση της ευελιξίας του προγράμματος, με διεύρυνση των επιδοτούμενων επιχειρήσεων και επιλέξιμων δαπανών στο πρόγραμμα.
Με τις ανωτέρω ενέργειες εκτιμάται πως θα υπάρξει ένα σημαντικό ενδιαφέρον για το πρόγραμμα, το οποίο μπορεί σε λίγους μήνες να μεταφραστεί σε απορρόφηση πόρων από το ΕΣΠΑ σε μια περίοδο που επιχειρήσεις – και ιδιαίτερα οι τουριστικές - το χρειάζονται για να ανακάμψουν και να αντιστρέψουν τις επιπτώσεις από την πανδημία.
Σε ένα πρόγραμμα ο οποίο μπορεί να έχει σημαντικό θετικό αποτύπωμα στην ανάσχεση της κρίσης, το πρόγραμμα ΕΣΠΑ Ενίσχυση της Ίδρυσης και Λειτουργίας Νέων Τουριστικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, έχει ενταχθεί περίπου το 60% από τις επιχειρήσεις που έκαναν αίτηση, ενώ υπάρχουν πολλές διακυμάνσεις στις βαθμολογίες μεταξύ των επιχειρήσεων. Μια αίτηση στην Κάρπαθο τιμωρείται από το γεγονός ότι είναι στην ίδια βαθμολογική περιφέρεια με την Μύκονο και μένει εκτός προγράμματος με βαθμολογία 91, ενώ μια αίτηση στην τουριστική Λευκάδα εντάσσεται στο πρόγραμμα με βαθμολογία κάτω από το μισό, δηλαδή κάτω από 45. Δεν υπάρχει η πολυτέλεια στην παρούσα κρίσιμη καμπή που διανύουμε να απορρίπτονται στον κάλαθο των αχρήστων προτάσεις οι οποίες θα μπορούσαν κάθε μία από αυτές να φέρουν επενδύσεις μισού εκατομμυρίου ευρώ στην χώρα, παράλληλα με την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, δημιουργώντας πόλους ανάπτυξης και απασχόλησης στο κλάδο των κατασκευών και του τουρισμού, η ανάκαμψη των οποίων αποτελεί το μεγαλύτερο στοίχημα για την χώρα.
Και στο πρόγραμμα αυτό, μπορεί να αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό το εργαλείο της υπερδέσμευσης, καθώς εκτιμάται πως η απορρόφηση δεν θα ξεπεράσει το 50%, διότι πολλοί επενδυτές που έχουν εγκριθεί διστάζουν μπροστά στην επαπειλούμενη κρίση και τις συνέπειές της. Για τον λόγο αυτό είναι επιβεβλημένο το Υπουργείο να εντάξει στο πρόγραμμα όλες τις επιχειρήσεις με βαθμολογία άνω του 50, ώστε να δώσει μια ισχυρή ώθηση στον κατασκευαστικό και τον τουριστικό κλάδο που στηρίζουν την οικονομία και παράλληλα να δώσει το σήμα της ανάκαμψης της οικονομίας με πλήρη απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ.
Επίσης, στα πλαίσια της άμεσης αύξησης της απορρόφησης του ΕΣΠΑ και ταυτόχρονα της στήριξης των μικρών επιχειρήσεων και ελεύθερων επαγγελματιών τώρα που το έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη, προτείνεται και το εξής:
Στο πρόγραμμα Ενίσχυση Αυτοαπασχολούμενων που έτρεξε το 2016 δίνεται η δυνατότητα στους ελεύθερους επαγγελματίες που εντάχθηκαν σε αυτό να επιδοτηθούν για τις δαπάνες που έκαναν από την ημέρα υποβολής της αίτησης. Αντίθετα στο πρόγραμμα Ενίσχυση Αυτοαπασχολούμενων Β’ Κύκλος που έτρεξε το 2017 δίνεται η δυνατότητα στους ελεύθερους επαγγελματίες να επιδοτηθούν για τις δαπάνες που έκαναν από τότε που εντάχθηκαν (ως δυνητικοί δικαιούχοι και μετά). Καθώς στον Β’ Κύκλο μπήκαν – μετά από την αύξηση του προϋπολογισμού - πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες το 2019 και το 2020, και καθώς η ημερομηνία που μπορούν να ξεκινούν να συγκεντρώνουν δαπάνες είναι από το 2019, τους στερείται η δυνατότητα να λάβουν τώρα που τα έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη τα χρήματα της επιδότησης και για τα χρόνια που μεσολάβησαν από το 2017 που έκαναν τις αιτήσεις έως σήμερα και να λάβουν άμεσα ένα σημαντικό ποσό που θα τους βοηθήσει να ανταπεξέλθουν στην κρίση πολύ πιο ουσιαστικά από τα βοηθήματα των 600€. Η απόφαση για το πότε ξεκινά η επιλεξιμότητα των δαπανών στον Β΄ Κύκλο είναι κάτι το οποίο εφόσον αναδειχθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου – και η αχρείαστη σήμερα ανακολουθία σε σχέση με τον Α΄ Κύκλο – μπορεί να αλλάξει εύκολα και αν ανακουφίσει πολλούς ελεύθερους επαγγελματίες που έχουν σήμερα περισσότερο από του χρόνου ή του παραχρόνου ανάγκη τα χρήματα της επιδότησης.
Τέλος, στο σκέλος της υλοποίησης των προγραμμάτων και ιδιαίτερα της παραλαβής των έργων, το Υπουργείο Ανάπτυξης προχώρησε σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εξαγγελία, να γίνεται ο έλεγχος από την εφορία εξ αποστάσεως με βιντεοκλήση. Καθώς η τεχνολογία υπάρχει και είναι διαθέσιμη και στους Φορείς Διαχείρισης του ΕΣΠΑ, εφόσον το lockdown διαρκέσει πολύ, προτείνεται να επεκταθεί και στα προγράμματα του ΕΣΠΑ, ώστε οι τελικοί έλεγχοι ολοκλήρωσης των προγραμμάτων να γίνονται εξ αποστάσεως. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς εκατοντάδες έργα βρίσκονται σε αναμονή του τελικού ελέγχου και της είσπραξης της επιδότησης, καθώς δεν γίνονται επιτόπιοι έλεγχοι. Αν οι επιτόπιοι έλεγχοι αντικατασταθούν με τη πιστοποίηση μέσω βιντεοκλήσεων, θα μπορούσαν σε εκατοντάδες έργα – ιδιαίτερα όσα έχουν λίγα αντικείμενα, όπως π.χ. ένα τουριστικό σκάφος ή ένα μεγάλο μηχάνημα, να γίνει εξ αποστάσεως η πιστοποίηση του έργου και να λάβουν οι επιχειρήσεις τα χρήματα τα οποία έχουν άμεση ανάγκη.
Αυτές και πολλές ακόμα προτάσεις από στελέχη του χώρου που αφουγκράζονται καθημερινά τον παλμό εκατοντάδων επιχειρήσεων μπορούν να συγκεραστούν από τα πολύ αξιόλογα στελέχη του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και να βοηθήσουν αφενός στην αύξηση της απορρόφησης του ΕΣΠΑ και αφετέρου στην ουσιαστική ενίσχυση των δοκιμαζόμενων επιχειρήσεων.